Byliny w ogrodzie
Byliny w ogrodzie
ierwszym twórcą ogrodu bylinowego był niemiecki ogrodnik i pasjonat bylin, Karl Foerster (1874-1970). W utworzonej przez siebie szkółce w Poczdamie eksperymentował z bylinami i dzięki temu możemy mu zawdzięczać mu łącznie 370 odmian. Wśród nich floksy, astry, ostróżki i trawy. Od tego momentu byliny stanowią nieodzowny element każdego ogrodu, a ich różnorodność pozwala zaspokoić nawet najwybredniejsze gusty. Każdego roku pojawiają się nowe odmiany jeżówek, funkii, dzwonków, dalii, miskantów, turzyc, floksów, kostrzew, liliowców, rozchodników, rozplenic czy żurawek, a ogrodnicy prześcigają się by każdego roku, by pokazać światu nowe okazy. Koneserzy bylin śledzą wystawy, ofertę szkółek by wyłowić kolejną odmianę do swojej kolekcji. Niektóre z bylin mają kilkadziesiąt, a czasami nawet kilkaset odmian i zachwycają swoją oryginalnością.
Jedną z takich grup są jeżówki (Echinacea). Te byliny do ogrodu lubią miejsca słoneczne, ale radzą sobie również w miejscach zacienionych. Nie mają szczególnych wymagań glebowych, ale wolą ziemię żyzną i przepuszczalną. Przeważnie nie chorują i nie są atakowane przez szkodniki. Pochodzą ze Stanów Zjednoczonych, gdzie można je spotkać na preriach i suchych wzgórzach. Kwitną przez całe lato aż do jesieni. Wyciąg z jeżówki ma właściwości lecznicze, a rdzenni mieszkańcy Ameryki wykorzystywali je jako silny środek antyseptyczny.
Jeżówki dobrze się komponują na mieszanych rabatach z ozdobnymi trawami (miskanty, rozplenice), turzycami (Carex), nachyłkami (Coreopsis), krwawnikami (Achillea) i lawendą (Lavandula)
JEŻÓWKI
W przypadku jeżówek stworzono wiele form oraz odmian w rozmaitych kolorach, powodując że ich popularność wśród ogrodników jest coraz większa. Niektóre mogą być trudne do zdobycia, bardzo oryginalne, a niektóre wręcz egzotyczne, dlatego kupując nieznane okazy trzeba wziąć pod uwagę przystosowanie do naszych warunków klimatycznych.
W Polsce występują trzy gatunki jeżówek:
● jeżówka blada (Echinacea pallida Britt.)
● jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea Moench.)
● jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia DC.)
i cała gama odmian, oto garść przykładów:
Echinacea angustifolia -. Wyciąg z tej jeżówki używany jest w medycynie dla uodpornienia systemu immunologicznego w zapobieganiu grypie i innych chorób układu oddechowego. Echinacea atrorubens - Kwiaty są fioletowe, różowe lub białe. Echinacea laevigata - Kwiaty to wąskie, różowe lub purpurowe różyczki do 8 cm średnicy. Echinacea pallida - Kwiaty wąskie, wydłużone, płatki zwisające w kolorze różowo-filoetowym lub prawie białym. Pyłek biały. Echinacea paradoxa - kwiaty mają żółte płatki, nieco zwisające a środki brązowe,. Echinacea purpurea - kwiaty są purpurowe, a środki pomarańczowo-brązowe. Echinacea sanguinea - wyrasta do 1 m wysokości. Kwiaty są jasnoróżowe lub jasnofioletowe, z wyraźnie opadającymi płatkami. Echinacea simulata - jest wyjątkiem wśród jeżowek, bo ma żółty pyłek. Pojedynczy kwiat na łodydze jest różowy lub fioletowy. Echinacea tennesseensis - kwiaty szerokie z fioletowymi okółkami i brązowym środkiem. .Echinacea Big Sky - wszystkie odmiany w tej serii mają lekki zapach róży. Echinacea Big Sky ‘Sunset’ - ma jasne, pomarańczowe płatki i brązowy środek - jest to nowy kolor dla gatunku jeżówki. Echinacea Big Sky ‘Sunrise’ - silnie rozgałęziona jeżówka z cytrynowo-żółtymi kwiatami, które w miarę dojrzewania zmieniają się na pomarańczowe, środek jest zielony. Świeże kwiaty mają jaśniejszy odcień, co daje ciekawe efekty kolorystyczne na jednej kępie. E. hybrid ‘Mango Meadowbrite’ - pomarańczowo-żółte jeżówki z płatkami idealnie rozmieszczonymi wokół żółtych szyszek. E. hybrid ‘Pixie Meadowbrite’ - zaskakująco małe jeżówki około 20 cm wysokości, doskonałe do uprawy w pojemnikach. E. purpurea ‘Art's Pride’ - o rdzawo-pomarańczowej barwie i wysokości 70-80 cm. E. purpurea ‘Coconut Lime’ - o barokowym wyglądzie i pomponowych kwiatach. E. purpurea ‘Doppelganger’ - przyciąga wzrok ze względu na podwójne kwiaty. E. purpurea ‘Harvest Moon’ - ma duże, pachnące kwiaty w dużej ilości. Złoto - żółte płatki otaczają pomarańczowy środek. Echinacea purpurea ‘Fragrant Angel’ - ma piękne, białe płatki, które są bardziej poziome niż u innych odmian, takich jak "White Swan", którego płatki bardziej się pochylają. E. purpurea ‘Fancy Frills’ - jedna z najlepszych nowości w ciągu ostatnich kilku lat. Ma duże, różowe kwiaty, silnie pachnące. Tą jeżówkę polubią nawet osoby nie lubiące jeżówek. E. purpurea ‘Green Eyes’ - ma zielony środek i kontrastujące płatki, kwiaty pachną. E. purpurea ‘Magnus’- duże, różowe kwiaty z pomarańczowym środkiem są bardzo atrakcyjne dla pszczół. E. purpurea ‘Pink Double Delight’ - podwójne kwiaty na krótkich łodygach, dobra do pojemników. E. purpurea ‘Razzmatazz’ - jest jedną z najbardziej niezwykłych odmian z Holandii. Piękny, fioletowy kolor kwiatów, pomponowe, powójne koszyczki. E. purpurea ‘White Swan’ - białe kwiaty z opadającymi płatkami. E. purpurea ‘White Lustre’ - kremowo - białe płatki. E. purpurea ‘Vintage Wine’ - w kolorze czerwonego wina
Patrząc na powyższe zestawienie obejmujące najpopularniejsze odmiany jeżówek, możemy znaleźć dowolny kolor, rozmaity kształt i koloryt łodyg i liści. A wymienione są jedynie częścią z tych, które możemy spotkać w naszych ogrodach.
FUNKIE (HOSTY)
Kolejną byliną lubianą przez amatorów ogrodów są funkie (Hosty). Tutaj również możemy spotkać około 40 gatunków i niezliczoną ilość odmian.
● Odmiany, zielone i niebieskie najlepiej rosną w cieniu i półcieniu.
● Odmiany żółte dobrze radzą sobie, ze sporą ilością porannego i popołudniowego słońca.
● Odmiany kolorowe najlepiej rosną w półcieniu.
● Odmiany bez chlorofilu takie jak White Feather lub odmiany Color Glory, George Smith, Supernova, Dance with Me, Tokudama Aureonebulosa wymagają widnego stanowiska bez dostępu słońca.
Funkie lubią, żyzną, lekko kwaśną pH 6, przepuszczalną glebę z elementami dostarczającymi korzeniom powietrze i utrzymującymi odpowiednią wilgotność.
Gatunki uprawiane w Polsce
● funkia biała (Hosta plantaginea Asch.)
● funkia białobrzega, f. białoobrzeżona (Hosta albomarginata (Hook) Ohwi)
● funkia falista (Hosta undulata (Otto & A. Dietr.) L. H. Bailey)
● funkia Fortunego (Hosta fortunei (Baker) L. H. Bailey.)
● funkia japońska (Hosta japonica Asch.)
● funkia niebieska (Hosta coerulea Jacq.)
● funkia Siebolda (Hosta sieboldiana (Hook) Engl.)
Przykładowe odmiany:
Niebieskie:
● Big Mama – duża odmiana, dorasta prawie do 1 m wysokości, kwiaty białe;
● Blue Angel - liście dorastają do 40-50 cm wysokości, pędy kwiatostanowe nawet do 1 m; piękna odmiana o gofrowanych liściach, bardzo rozrasta się na szerokość i wymaga sporo miejsca; kwiaty białe;
● Blue Cadet - średniej wielkości odmiana, dorastająca wraz z pędami do 40 cm, kwiaty białe;
● Blue Chip - średniej wielkości odmiana, dorastająca do 30 cm, kwiaty lawendowe;
● Blue Umbrellas - bardzo duża odmiana do 120 cm średnicy i około 90 cm wysokości, kwiaty jasno lawendowe;
● Halcyon - średniej wielkości odmiana, dorastająca wraz z pędami do 40 cm, kwiaty lawendowe;
● Krossa Regal - duża, elegancka odmiana, dorastająca do 70 cm, z pędami kwiatostanowymi do 140 cm, kwiaty lawendowe;
● sieboldiana Elegans – duża odmiana o wyjątkowo pięknych sercowatych liściach, dorastająca wraz z pędami do 100 cm, kwiaty białe, duże;
Zielone:
● Colossal – liście zielone, dorasta do wysokości 70 cm, kwiaty jasno lawendowe;
● Invincibl’ – średniej wielkości odmiana o bardzo ciemnych, pięknych i błyszczących liściach, dorasta do 30 cm, kwiaty białe;
● Niagara Falls – duża hosta o pięknych liściach na początku z niebieskim połyskiem w trakcie sezonu zielonych, dorasta do 50 cm wysokości, kwiaty białe;
● Royal Standar – duża odmiana dorastająca do 60–70 cm, kwiaty białe;
● Sum and Substance – jedna z większych odmian o dużych, jasno zielonych liściach, dorasta do 70-100 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
Żółte:
● August Moon’ – liście zółte, dorasta do 50 cm, kwiaty jasne, białe;
● Blonde Elf’ – mała obwódkowa odmiana, liście wąskie, żółte, dorasta do 20 cm, kwiaty lawendowe;
● Emerald Tiara’ - piękna nieduża odmiana o złotych liściach, dorasta do 20 -30 cm wysokości; kwiaty lawendowe;
● Golden Prayers’ – nieduża odmiana o złotych, karbowanych i sercowatych liściach, dorasta do 35 cm wysokości, kwiaty lawendowe;
● Golden Waffles’ – średnia odmiana o złotych, karbowanych i wydłużonych liściach, dorasta do 40 cm wysokości, kwiaty białe;
Pstre:
● fortunei Albopicta - duża odmiana dorastająca do 55 cm, środek liścia zwłaszcza wiosną jasny, limonkowy, latem zieleniej, kwiaty białe;
● Bright Lights – piękna odmiana o mięsistych liściach, środek zielony, obwódka kremowo – zółta, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
● Brim Cup – liście zielone, nieregularna kremowa obwódka, dosrasta do 30 cm, kwiaty lawendowe;
● Christmas Tree – duża odmiana o ciemnych liściach z jasną obwódką, dorasta do 50 – 70 cm, kwiaty lawendowe;
● Fire and Ice – ładna odmiana, liście zielono- białe, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
● Francee – liście duże, zielone, z wąską białą obwódką, dorasta do 70 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
● Frances Williams - duże, karbowane liście z szeroką kremową obwódką, doratsa do 60 cm, kwiaty białe;
● Golden Tiara - liście zielone z nieregularnym zółtym obrzeżeniem, dorasta do 25-30 cm, kwiaty piękne, ciemne fioletowe, obfite;
● Inniswood – liście żółto zielone, odmiana dorasta do 60 cm, kwiaty jasne, lawendowe, prawie białe;
● June – bardzo elegancka odmiana o liściach limonkowych z zielono – niebieską obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty lawendowe;
● Patriot – piękna odmiana o ciemnych zielonych liściach z bardzo jasną obwódką, dorasta do 30- 40 cm, kwiaty lawendowe;
● Stiletto – niska, obwódkowa odmiana, liście zielone z białym wąskim brzegiem, dorasta do 15 cm, z kwiatostanem do 30 cm, kwiaty ciemne, lawendowe;
● Twilight – piękna, stara odmiana dorastająca do wysokości 50 cm, liście z szerokiem, kremowym brzegiem, kwiaty w kolorze jasnej lawendy’
● Whirlwind – szalenie elegancka odmiana o ciemnych liściach z kremową obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty lawendowe;
● Wide Brim – średniej wielkości odmiana z nieregularną obwódką, dorasta do 40 cm, kwiaty jasne, lawendowe;
LAWENDA
Lawenda – to kolejna bylina posiadająca 40 gatunków, pochodzenia śródzienomorkiego. Są to wiecznie zielone krzewy i półkrzewy o ciekawym pokroju. Wykorzystywana jako zioło lub jako roślina ozdobna. Ma drobne kwiaty o intensywnym, charakterystycznym zapachu w kolorach od białego aż do ciemnego fioletu. Lawenda osiąga wysokość do 1,2 m w zależności od gatunku. Rośliny te dobrze najlepiej czują się na stanowiskach słonecznych. Lubią glebę przepuszczalną, najlepiej zasadową. Niezbyt dobrze znosi mrozy, dlatego musimy pamiętać o okrywaniu jej na zimę, a tę uprawianą w donicach przenosimy do wewnątrz. Kwitnie długo, bo od późnej wiosny aż do jesieni. Najczęściej wykorzystywana praktycznie z uwagi na niepowtarzalny i piękny zapac
Gatunki najczęściej uprawiane w Polsce:
● Lawenda wąskolistna, zwana też lekarską (Lavandula angustifolia)
● Lawenda francuska (Lavandula stoechas)
Mnogość i różnorodność odmian lawendy sprawia, że jest roślina, której kolekcjonowanie może wypełnić niemałej wielkości ogród.
Najpopularniejsze odmiany lawendy:
● Lavandula angustifolia - lawenda wąskolistna tzw. angielska - wyrasta do wysokości 70 cm podczas kwitnienia, tworząc zaokrąglone kopuły. Dobrze sprawdza się w naszym kliemacie
● Lavandula x intermedia - lawenda holenderska to krzyżówka pomiędzy Lavandula angustifolia i Lavandula latifolia. Ma dłuższe łodygi niż angielska, do metra wysokości.
● Lavandula stoechas - lawenda francuska, pochodzi z krajów śródziemnomorskich, więc w Polsce nadaje się wyłącznie do kompozycji w donicach. Kwiaty ma fioletowe lub białe, ładnie pachnące, szaro-zielone liście, które niosą zapach kamfory.
● Lavandula dentata - również określana jako lawenda francuska lub hiszpańska, o nieco delikatniejszym zapachu pomiędzy lawendą a rozmarynem. Pochodzi z Hiszpanii. Doskonała do donic na słoneczne i gorące patio lub balkon.
● Lavandula x chaytorae ma bardziej szare liście, zwarty pokrój, dłuższy sezon kwitnienia i spektakularne, ciemnofioletowe kwiaty.
